Przejdź do głównych treściPrzejdź do wyszukiwarkiPrzejdź do głównego menu
piątek, 8 listopada 2024 04:57
Reklama
Reklama

Biała Podlaska: Lotnicze święto pod skrzydłami PWS-26

W tym roku miasto Biała Podlaska świętuje 100-lecie powstania Podlaskiej Wytwórni Samolotów, fabryki, która w okresie międzywojennym wyprodukowała 43 proc. wszystkich samolotów powstałych wówczas w kraju. Replika jednego z nich została oficjalnie odsłonięta 16 września.
Biała Podlaska: Lotnicze święto pod skrzydłami PWS-26
W tym roku miasto Biała Podlaska świętuje 100-lecie powstania Podlaskiej Wytwórni Samolotów, fabryki, która w okresie międzywojennym wyprodukowała 43 proc. wszystkich samolotów powstałych wówczas w kraju. Replika jednego z nich została oficjalnie odsłonięta 16 września

Autor: Joanna Danielewicz

Podlaska Wytwórnia samolotów działała w Białej Podlaskiej w latach 1923-39 ubiegłego wieku. - Przenieśmy się myślami 100 lat wstecz, a nawet głębiej – zachęcał podczas uroczystości odsłonięcia repliki najsłynniejszej produkcji wytworni, PWS-26, prezydent Białej Podlaskiej, Michał Litwiniuk. - Sprzyjające historyczne okoliczności, konflikt między państwami zaborczymi, dawały nam szanse i doprowadziły finalnie, również dzięki zrywowi polskiego oręża do odzyskania upragnionej wolności. Czas był wyjątkowo trudny i niesprzyjający. W tym dramatycznym, pełnym nieludzkich trudów czasie trwało też cywilne wzmożenie wysiłków by odbudowywać i tworzyć zręby polskiej państwowości.

Skrzydlate marzenia

Za datę narodzin PWS uznaje się 27 listopada 1923 roku. To właśnie wtedy powstała Spółka Akcyjna Podlaska Wytwórnia Samolotów. Założył ją Stanisław Różyczka de Rosenwerth wraz z  Witoldem Rumbowiczem, Czesławem Witoszyńskim i Antonim Ponikowskim.

- W Białej Podlaskiej, w przestrzeni po zaborze rosyjskim, na tym zdegradowanym nierozwiniętym gospodarczo miejscu, dokonywał się gospodarczy cud. Kilku śmiałków doprowadziło do powstania nowoczesnej fabryki w dziedzinie zupełnie wówczas pionierskiej. Wybudowano jedną z najnowocześniejszych fabryk ówczesnego świata. Początkowo produkcja odbywała się na udzielonej licencji francuskiej samolotów Potez i z czasem ustępowała produkcji rodzimej myśli technicznej. Na 3,5 tys. wyprodukowanych w 20-leciu międzywojennym w Polsce samolotów, 1,5 tys. wyprodukowano w PWS – snuł opowieść prezydent Litwiniuk.

Fabryka samolotów znajdowała się w obiektach byłego Syndykatu Rolniczego w dzielnicy Wola w Białej Podlaskiej, m.in. w budynkach dawnego browaru. W kwietniu 1924 r. zarząd PWS i Departament Lotnictwa podpisały umowę na dostawę 50 samolotów rozpoznawczo-bombowych Potez XV A2, następnie zamówienie zostało zwiększone na 110 sztuk. W lipcu 1925 r. w powietrze wzniósł się pierwszy Potez XV 172. W tym czasie w zakładzie pracowało już 450 osób. 

W 1927 roku opracowano i zbudowano prototyp dwumiejscowego samolotu myśliwskiego PWS-1. Pod koniec lat 20. PWS stała się największym i najbardziej prężnym zakładem produkującym samoloty. - Czasami zapytuję młodzież szkolną, czy wyobraża sobie, że dziś w Białej Podlaskiej mielibyśmy najnowocześniejsze w skali świata zakłady produkujące latające w kosmos wahadłowce. I nawiązuję, od dziejów sprzed 100 lat, gdy tak właśnie Biała Podlaska się rozwijała, gdy tu powstały najnowocześniejsze wówczas zakłady produkcji samolotów.

Podlaska Wytwórnia Samolotów od 1937 r. produkowała wspólnie ze swą lwowską filią również szybowce. W latach 1938–1939 w biurze konstrukcyjnym PWS w Białej Podlaskiej zostały opracowane prototypy dwusilnikowego samolotu szkolnego PWS–33 "Wyżeł", szkolno-akrobacyjnego PWS–35 "Ogar" i sportowego PWS–40. Były to ostatnie zrealizowane konstrukcje fabryki.

- Kto wie, jak potoczyłyby się losy naszego miasta, gdyby nie hekatomba II wojny światowej. Już pierwszego jej dnia na miasto spadły niemieckie bomby – przypomina prezydent. W tych pierwszych dniach zbombardowana zostaje również PWS. - Później weszły tu oddziały sowieckie, sprzymierzeńcy hitlerowskich Niemiec i rozkradli tę fabrykę, wywieźli ją na wschód. Po wojnie nie było już szans, by gospodarczą świetność Białej Podlaskiej przywrócić.

Prezydent miasta podziękował zaangażowanym w powstanie monumentu, który odsłonięto w sobotę 16 września
fot. Joanna Danielewicz

Pamięć trwa

Pamięć o PWS kultywowana jest w przestrzeni miejskiej. Na ul. Narutowicza scianę kamienicy Pod Wieszczami zdobi mural dedukowany PWS. Rondo u wylotu al. Solidarności radni miejscy nazwali  imieniem Stanisława Różyczki de Rosenwertha, współtwórcy Podlaskiej Wytwórni  Samolotów i właściciela majątku w Cieleśnicy.

W 100-lecie powstania PWS na styku ulic Łomaskiej i Zielonej stanął natomiast monument z repliką PWS-26. Jego odsłonięcie nastąpiło 16 września, w dniu głównych obchodów jubileuszu. - To miejsce gdzie stoi replika samolotu, nie jest przypadkowe. Tędy przebiegał trakt komunikacyjny pieszy wszystkich pracowników fabryki. Na początku było ich 470, ale w apogeum działania PWS pracowało tu 1200 osób i codziennie przemierzali tędy drogę do pracy i z pracy. Dziś każdy przechodząc może tu usiąść i pomyśleć skąd u ten samolot – mówi mjr pil. Mirosław Joński, prezes Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego Rzeczypospolitej Polskiej w Białej Podlaskiej, inicjatora przedsięwzięcia.

To wśród członków stowarzyszenia zrodził się pomysł, by tak uczcić 100-lecie powstania PWS. Budowa monumentu została zgłoszona do budżetu obywatelskiego przez Franciszka Ostrowskiego, radnego miejskiego i członka stowarzyszenia. Pomysł zyskał 2,5 tys. głosów poparcia i został zakwalifikowany do realizacji. Samą replikę wykonali nauczyciele ZSZ nr 2 im. Żwirki i Wigury w Białej Podlaskiej, na czele z jej dyrektorem Ryszardem Dołęgą.

- Dla nas to duma i nobilitacja, ze wraz z miastem możemy tworzyć takie projekty i upamiętniać historię lotnictwa w Białej Podlaskiej – mówi Franciszek Ostrowski, dziękując specjalistom z ZSZ nr 2 oraz bialskim firmom Transbet i Bial-Met, które pracowały przy posadowieniu repliki i przygotowaniu pod nią miejsca.

Tego dnia oprócz odsłonięcia monumentu, PWS uhonorowano też w innym miejscu Białej Podlaskiej. Nazwę Podlaskiej Wytwórni Samolotów otrzymało rondo na skrzyżowaniu ul. Janowskiej z al. Jana Pawła II.

PRZECZYTAJ:


Podziel się
Oceń

Napisz komentarz

Komentarze

Reklama
Reklama
KOMENTARZE
Autor komentarza: ktośTreść komentarza: jasne... tłumaczyć się można..... nic nie zrobię bo nie mam kasy.... Przed wyborami nie znał sytuacji miasta?Data dodania komentarza: 7.11.2024, 15:13Źródło komentarza: Radzyń Podlaski. Będą milionowe cięcia w budżecieAutor komentarza: Pracodawca PrzedsiębiorcaTreść komentarza: A co to za problem ? Ci co kryją dachy , kładą gładź , układają kostkę . Mają firmy jednoosobowe i najmują ludzi do pomocy . Bez umowy , bez ubezpieczenia na czarno jak murzyni zatrudniają ludzi i nie płacą za nich ubezpieczenia i składek . Do urzędu skarbowego nie odprowadzają podatku . Wystarczy pojeździć po wioskach zobaczyć gdzie kładą kostkę , kryją dach lub kładą gładź . Narobić zdjęć nakręcić kilka filmów a później do sądu . Można też nasyłać wkoło inspekcję pracy i urząd skarbowy aż firmy zbankrutują . W ten sposób należy likwidować takich nieuczciwych oszustów . Ja już takich firm wiele zlikwidowałem . Prowadzę działalność !!! Wszyscy Ludzie u mnie są zatrudnieni na umowę o pracę . Mają opłacone składki do Zus , odprowadzam podatki za siebie i ludzi . Nikt nie pracuje u mnie na czarno . Wszystkie zarobki wysyłam przelewem pracownikom na konto . Tak , że będę zgłaszał wszystkich oszustów .Data dodania komentarza: 7.11.2024, 14:24Źródło komentarza: Maszyna ucięła mu rękę. Wystarczyła chwila nieuwagiAutor komentarza: RadzyńTreść komentarza: Słowo Podlasia napiszcie coś o Orletach i oczekiwanej inwestycji od lat czyli zadaszenia głównej trybuny wraz ze sztucznym oświetleniem stadionuData dodania komentarza: 7.11.2024, 12:45Źródło komentarza: Drogowy galimatias. Miasto rozkopane, końca robót nie widaćAutor komentarza: XxxxxTreść komentarza: Czas na modernizację stadionu miejskiego w Radzyniu Podlaskim!!!Data dodania komentarza: 7.11.2024, 12:10Źródło komentarza: Drogowy galimatias. Miasto rozkopane, końca robót nie widaćAutor komentarza: Tramp PodatkiTreść komentarza: Mogę podać adresy firm jednoosobowych , imiona i nazwiska osób , które prowadzą jednoosobową działalność a najmują do pracy ludzi na czarno . Nie płacą za nich składek, nie odprowadzają podatku . Wszystko na czarno bez umów o pracę . Należy takie firmy zlikwidować a ich właścicieli oszustów zamknąć pod celą . Tak samo jak tych oszustów i wyzyskiwaczy polskich pseudo- przedsiębiorców , którzy zatrudniają na najniższą krajową a resztę kasy płacą pod stołem . Doją z kasy ludzi niewykształconych , po zawodówkach . A później płacz , że emerytura mała jak się godził rypać u polaczka wyzyskiwacza nie płacącego podatków .Data dodania komentarza: 6.11.2024, 19:13Źródło komentarza: Maszyna ucięła mu rękę. Wystarczyła chwila nieuwagi
Reklama
Reklama