Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 to nasz sukces negocjacyjny

- Na początku października Komisja Europejska zaakceptowała program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027. Pan i kierowany przez Pana resort podkreślacie, że to sukces negocjacyjny Polski. 

Minister Grzegorz Puda: Rzeczywiście, w  sprawie pieniędzy dla Polski Wschodniej odnieśliśmy ogromny sukces i szczęśliwe zakończyliśmy negocjacje z Komisją Europejską. Komisja nie była przekonana do potrze by kontynuowania tego programu.

- Dlaczego?

- Komisja uważała, że województwa po winny samodzielnie odpowiadać za swój rozwój, realizując programy regionalne. My jesteśmy zdania, że w nadrabianiu tak dużych zaległości rozwojowych rząd powinien pomóc województwom, gwarantując odrębne środki i odpowiednio koncentrując inwestycje w  makroregionie. Istnienie programu ponadregionalnego ułatwia realizację przedsięwzięć (zwłaszcza infrastruktury liniowej), które wykraczają poza gra nice pojedynczego województwa. Takie podejście, od dwóch perspektyw finansowych UE, pozwala znacznie przyspieszyć tempo nadrabiania zaległości rozwojowych.

- FEPW to kolejny zastrzyk dla inwestycji i rozwoju tego mikroregionu. Na czym będzie się koncentrować?

- Naszym celem jest zrównoważony terytorialnie rozwój kraju. Budżet programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej to ponad 12 mld zł (2,65 mld euro), które chcemy przeznaczyć na zdecydowaną poprawę warunków do inwestowania w Polsce Wschodniej, stworzenie dobrego otoczenia dla rozwoju przedsiębiorczości i  innowacji, przyciąganie nowych inwestorów i tury stów. Dzięki temu region ten stanie się atrakcyjny, z  nowymi miejscami pracy i możliwościami lepszego życia.

- Do kogo trafią pieniądze z FEPW?

- Największymi beneficjentami programu będą samorządy. Bezpośrednio trafi do nich ponad 1,3 mld euro. 0,5 mld euro otrzymają przedsiębiorcy prowadzący działalność na terenie regionu. Pieniądze przeznaczymy na wsparcie MŚP, poprawę klimatu na terenach miejskich, dostępność transportową makroregionu, a także ochronę przyrody i  zachowa nie jej bioróżnorodności. Chcemy także rozwijać turystykę w zgodzie z  naturą. Fundusze skierujemy do pięciu województw, które już w  poprzednich perspektywach korzystały z  programów, czyli do: lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i  warmińsko-mazurskiego. Nowością jest to, że programem obejmiemy także część województwa mazowieckiego - z wyłączeniem Warszawy i  dziewięciu otaczających ją powiatów. Szczególne miejsce w programie znalazły też średnie miasta z makroregionu, które tracą funkcje społeczno-gospodarcze.

- Na czym będzie polegało wsparcie? 

- Średnie miasta, które doświadczają trudności społeczno-gospodarczych, ale także miasta wojewódzkie Polski Wschodniej będą mogły ubiegać się o  dofinansowanie na inwestycje w  zrównoważoną mobilność miejską. Zrównoważoną, czyli mniej szkodzącą środowisku poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń, hałasu, czy zużywanie paliw kopalnych. Przybędzie ekologicznego taboru, np. tramwajów, autobusów elektrycznych, centrów przesiadkowych, ścieżek rowerowych czy rozwiązań IT, np. e-biletów, informacji pasażerskiej. Dzięki projektom, które ułatwią łączenie różnych form przemieszczania się po mieście, podróżowanie bez własnego samochodu będzie nie tylko łatwiejsze, ale też bardziej ekologiczne. 
Średnie miasta, które przeżywają trudności społeczno-gospodarcze, dostaną także środki na realizację projektów związanych z ich adaptacją do zmian klimatu. Będzie mniej betonu, powstaną za to m.in. parki, skwery, zielone korytarze i dachy. Dzięki temu mieszkańcy miast będą mogli korzystać z  terenów zielonych, które zapewnią nie tylko relaks i komfortowy cień, ale także ochronę przed podtopieniami i suszą.

- Wspomniał Pan, że jednym z głównych celów programu jest stworzenie dobrych warunków do rozwoju przedsiębiorczości i innowacji w  Polsce Wschodniej.

- Tak i dlatego będziemy kontynuować pomoc dla start-upów w  ramach Platform Startowych. Małe i średnie firmy wciąż będą mogły też liczyć na dofinansowanie rozwoju poprzez zmiany wzornicze. Będziemy także wspierać przedsiębiorców w przygotowaniu do prowadzenia biznesu w modelach gospodarki obiegu zamkniętego czy Przemysłu 4.0.
O dofinansowanie z programu będą mogli ubiegać się przedsiębiorcy, którzy zechcą dostosować swoją działalność do nowych wyzwań rynkowych. Mamy tu na myśli automatyzacje i robotyzacje produkcji nastawionej na wprowadzenia obiegu gospodarki zamkniętej. Sznse zdąbędą również braże turystyczne które z funduszy otrzymają. Dzięki pożyczkom rozwiną i doposażą hotele, restauracje, wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego czy przewozy turystyczne.

- Polska Wschodnia to region atrakcyjny turystycznie, ale nadal pewnym problemem jest jego dostępność transportowa.

- Będziemy kontynuować inwestycje drogowe i kolejowe, które poprawią dostępność transportową makroregionu. Sprawne połączenia to ułatwienie dla wszystkich. Przedsiębiorcy mają szybsze dostawy produktów i surowców, lepszy dostęp do rynków zbytu, również poza Polską; mieszkańcy – bliższe rynki pracy i usług publicznych, a przyjezdni i turyści - krótszy dojazd do Polski Wschodniej. 
Będziemy prowadzić wsparcie dla kompleksowych inwestycji w zrównoważoną mobilność na obszarach zurbanizowanych (tzw. miejskie obszary funkcjonalne). Pomoc w wysokości 420 mln euro obejmie 19 miast wraz z  MOF. Będą to miasta pow. 5O tys. mieszkańców, stolice województw Polski Wschodniej, miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze, oraz Siedlce i Suwałki.

- W jaki sposób FEPW będzie promować zielone projekty?

- Wszystkie inwestycje będziemy realizować kładąc większy akcent na poszanowanie środowiska naturalnego i klimatu. Będziemy promować rozwiązania, które pozwolą w oszczędny sposób wykorzystywać zasoby naturalne, energię i  ograniczać odpady, a  przede wszystkim nie będą szkodzić środowisku. 
Poza tym nowością w programie będzie wsparcie w  obszarach energii i  środowiska. Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej wesprą rozwój inteligentnych sieci dystrybucji energii elektrycznej. Dzięki nowoczesnej technologii sieci te zapewnią m.in. możliwość przyłączania kolejnych odnawialnych źródeł energii (np. fotowoltaiki), zmniejszą straty w przesyle energii, pozwolą zabezpieczyć potrzeby w  przemyśle (np. robotyzacja) czy w transporcie publicznym (elektryfikacja). 
FEPW będzie wspierał też ochronę obszarów cennych przyrodniczo (NATURA2000), aby zachować ich różnorodność  biologiczną. Tworzone będą ekologiczne korytarze dla wędrówek zwierząt. Na obszarach chronionych zostanie lepiej zorganizowany ruch turystów, by mniej szkodził naturze. W parkach narodowych powstaną centra edukacyjne, które pomogą bliżej poznać lokalną przyrodę. 
Chcemy, aby środki z FEPW przyczyniły się do rozwoju zrównoważonej turystyki. Powstaną ponadregionalne szlaki turystyczne, łączące unikatowe walory przyrodnicze, kulturowe czy historyczne poszczególnych województw Polski Wschodniej. Zyskają na tym zwłaszcza miłośnicy turystyki aktywnej: rowerowej, kajakowej, kamperowej. Nowe szlaki to także korzyść dla lokalnych społeczności. Otworzą się nowe możliwości spędzania wolnego czasu oraz rozwoju lokalnych biznesów i tworzenia nowych miejsc pracy.

- Powiedział Pan, że region Polski Wschodniej przeszedł dużą przemianę w ostatnich 15 latach. Jak by Pan podsumował, to, co udało się zrobić? 

- Inwestycje pomogły podnieść potencjał naukowo-badawczy tamtejszych uczelni, utworzyć i rozbudować parki naukowo-technologiczne, stworzyć system współpracy między instytucjami otoczenia biznesu, wykształcić specjalistów. To solidna podstawa do dalszego rozwoju w makroregionie innowacyjnych firm, a także ekosystemu start-upowego i wsparcia tej przedsiębiorczości w  ramach Platform Startowych Programu Polska Wschodnia. 
Usprawniliśmy połączenia drogowe i kolejowe. Zadbaliśmy o zrównoważony transport miejski. Ekologiczne, zintegrowane, dostępne systemy komunikacji publicznej już umożliwiają lepszy dostęp do rynków pracy i usług publicznych. Coraz łatwiej jest się przesiąść na transport podmiejski i dalekobieżny czy skorzystać z licznych ścieżek rowerowych. 
W sumie ponad 7 tys. firm otrzymało wsparcie na rozwój biznesu, powstało 6,3 tys. nowych miejsc pracy, ok. 550 przedsiębiorców weszło na nowe rynki zagraniczne, wdrożono blisko 3 tys. innowacji, zakupiono ponad 740 sztuk taboru komunikacji miejskiej w  stolicach województw i zmodernizowano 540 km linii kolejowych. 
Wszystkie te działania przyniosły wymierne korzyści beneficjentom, społecznościom lokalnym, ale także gospodarce całego makroregionu. W 2007 r. województwa Polski Wschodniej należały do najbardziej zapóźnionych w Unii Europejskiej. Ich średni poziom rozwoju (mierzony wskaźnikiem PKB per capita) wynosił niecałe 40 proc. Średniej UE. Ostatnie analizy pokazują, że mimo wzrostu w całej UE, województwa Polski Wschodniej nadrabiają zaległości szybciej - na koniec 2020 r. ich poziom rozwoju to już ponad 5O proc. Średniej UE.

- Kiedy będzie można składać wnioski na projekty realizowane z FEPW?

- Pierwsze konkursy z programu FEPW planujemy uruchomić w II kwartale 2023 r. Pierwsze nabory będą przeznaczone dla start-upów. O dotację będą mogły starać się firmy, które ukończyły inkubację w  Platformach Startowych jeszcze w  ramach Programu Polska Wschodnia 2014-2020. Firmy przeznaczą pozyskane wsparcie na rozwinięcie działalności gospodarczej i sfinansowanie wydatków niezbędnych do wejścia na rynek i pierwszą sprzedaż.

- Przygotowanie projektu zgodnie z  wymogami konkursów to dla wielu przedsiębiorców poważna bariera w korzystaniu z możliwości dofinansowania. Czy będą mogli liczyć na wsparcie?

- Z  całą pewnością będą odbywać się spotkania informacyjne, podczas których przedsiębiorcy będą mogli uzyskać szczegółowe informacje dotyczące warunków konkursu, a także, jak prawidłowo wypełnić wniosek o  dofinansowanie i pozostałe niezbędne dokumenty. Podobnie jak w ubiegłych latach, eksperci Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości będą służyć pomocą w razie dodatkowych pytań i wątpliwości.