Stowarzyszenie Wspólny Świat: Jakie są pierwsze oznaki autyzmu?

Co powinno zaniepokoić rodziców w zachowaniu dziecka? 

Pierwsze oznaki autyzmu pojawiają się przed trzecim rokiem życia. Niektórzy rodzice już w niemowlęctwie zauważają, że ich dziecko rozwija się inaczej. Te symptomy przyjmują różną postać. I choć nie istnieje jeden wzorzec sygnałów, to rodzice małego dziecka powinni zwrócić szczególną uwagę na niektóre zachowania, które mogą stanowić pierwsze sygnały autyzmu. 

W zachowaniu dziecka, przed ukończeniem pierwszego roku życia, niepokojący może być brak kontaktu wzrokowego albo słaby kontakt wzrokowy. Nietypowy jest także taki kontakt wzrokowy, kiedy dziecko patrzy jakby "przez osobę". Kolejnym aspektem, który może wzbudzić niepokój jest uboga mimika i rzadkie okazywanie emocji np. brak odwzajemniania uśmiechów innych osób. Nie oznacza to, że dziecko w ogóle się nie uśmiecha – może się uśmiechać, a nawet śmiać w sytuacjach, które sprawiają mu przyjemność, jednak nie robi tego w odpowiedzi na uśmiech innych osób. 

Innym sygnałem może być brak reakcji dziecka na wołanie po imieniu, w szczególności wtedy, gdy ukończyło pierwszy rok życia. Nietypowy jest także brak gaworzenia w drugim półroczu życia, a także „nieprzekształcenie się" gaworzenia w pierwsze słowa, wypowiadane ze zrozumieniem do innych osób. Według typowego rozwoju w tym czasie dziecko zazwyczaj nazywa bliskie mu osoby – mamę i tatę. W przypadku dzieci ze spektrum autyzmu słowa pojawiają się z opóźnieniem albo w nietypowej kolejności i dotyczą np. szczególnych zainteresowań dziecka takich jak "traktor" czy "koło". 

Symptomatyczne może być też niepatrzenie na przedmioty, które wzrokiem lub palcem wskazuje rodzic, a także brak umiejętności wskazywania paluszkiem tego, co dziecku się podoba i czym jest zainteresowane. Niepokojącym może być także to, że dziecko w zabawie nie naśladuje innych osób, a po ukończeniu osiemnastego miesiąca życia nie bawi się  w zabawy "na niby". Niektóre z dzieci  bawią się stereotypowo, układając np. przedmioty w szeregi, niektóre machają rękami bez przyczyny lub kręcą się w kółko przez dłuższy czas. Zachowania te są dość specyficzne, a rodzice są w stanie zauważyć, czy jest to chwilowa zabawa czy cyklicznie powracająca czynność. Ważnym i zasługującym na podkreślenie jest to, że występowanie u dziecka pojedynczych symptomów nie oznacza, że dziecko ma autyzm. Należy pamiętać, że każde odstępstwo od przyjętych norm należy oceniać indywidualnie, a opisane zachowania muszą mieć powtarzalny charakter, by można uznać je za niepokojące. W każdej sytuacji, jeśli rodzic odczuwa niepokój, związany z rozwojem dziecka, warto jest skonsultować się ze specjalistą. 

W jakim wieku dziecko powinno zacząć mówić?  

Pierwsze słowa, wypowiedziane ze zrozumieniem i skierowane do innych osób, dziecko wymawia około dwunastego miesiąca życia. Są to słowa: "mama" czy "tata". W drugim roku życia tych słów przybywa – dziecko dwuletnie zazwyczaj dysponuje już zasobem, liczącym od 200 do 500 słów i są to w większości rzeczowniki i czasowniki. W wieku dwóch lat dziecko zaczyna konstruować pierwsze frazy i zdania np. „mama chodź". W tym okresie wypowiedzi dziecka mogą być znacząco zniekształcane pod względem brzmieniowym, dziecko mówi „po swojemu". Potrafi za pomocą słów wyrazić swoje prośby, używając uproszczeń słów, mimiki i gestów. Rozumie i wykonuje wiele poleceń, wskazuje na polecenie różne przedmioty i obrazki. Powtarza usłyszane słowa i frazy i tworzy własne np. na wędkę mówi „łowak". Po drugim roku życia zdania zaczynają być coraz bardziej rozwinięte, a zasób słów stale rośnie. 

Trzylatek wypowiada około 1000  słów i buduje zdania złożone z kilku wyrazów. Jego mowa jest zrozumiała dla otoczenia, choć w dalszym ciągu zastępuje głoski trudniejsze łatwiejszymi np. zamiast „szafa" mówi "safa". W wieku trzech lat dziecko swobodnie komunikuje się z otoczeniem – posługuje się mową monologową, czyli tekstami złożonymi z kilku zdań, zadaje pytania i dość sprawnie prowadzi dialog. 

PRZECZYTAJ TEŻ:

Jak dziecko zacznie mówić, można wykluczyć autyzm?

Niestety nie. Choć część osób z autyzmem to osoby niemówiące, to rozwój mowy nie wyklucza autyzmu. Około 70 procent osób ze spektrum autyzmu posługuje się mową. Wygląda to bardzo różnie u różnych osób. U części dzieci umiejętność wypowiadania słów i zdań nie idzie w parze z umiejętnością komunikowania swoich potrzeb, proszenia o potrzebne rzeczy czy zadawania pytań. Niektóre z dzieci mają trudność w wykorzystaniu mowy do prowadzenia rozmowy – posługują się echolalią, czyli powtarzają usłyszane słowa lub zdania. Może wydarzyć się to od razu po usłyszeniu danego słowa lub dopiero po jakimś czasie, mogą to być wypowiedzi zasłyszane np. z telewizji lub z radia. 

Niektóre dzieci mają problemy z używaniem zaimków – często posługują się drugą lub trzecią formą zaimka, czyli mówią o sobie „ty" lub „on". Część z nich ma problemy z opanowaniem właściwych struktur gramatycznych, odmianą czasowników i rzeczowników i trudności w tworzeniu dłuższych wypowiedzi. Wiele osób ma trudności w umiejętności naprzemiennego wysławiania się, czyli w prowadzeniu dialogu. Wiele dzieci, pomimo umiejętności wypowiadania słów i zdań, nie umie wykorzystać tego do komunikowania swoich potrzeb. Niektóre mogą stosować specyficzny akcent oraz nietypową intonację podczas wypowiedzi. 

Jakie wsparcie może otrzymać dziecko w ośrodku prowadzonym przez Stowarzyszenie Wspólny Świat? 

Wsparcie oferowane przez nasz ośrodek jest szerokie i kompleksowe. Po pierwsze prowadzimy badania przesiewowe, w szczególności na terenie  żłobków miejskich, które pozwalają stwierdzić, czy dziecko jest zagrożone spektrum autyzmu. Prowadzimy także wielospecjalistyczną diagnozę w kierunku spektrum. Dzieci zagrożone oraz te z rozpoznaniem autyzmu, obejmujemy  pomocą terapeutyczną. Jej celem jest zmniejszanie trudności bezpośrednio związanych z objawami autyzmu, w szczególności w obszarze relacji społecznych i komunikacji. 

Terapia każdego dziecka prowadzona jest w oparciu o opracowany indywidualnie dla niego program terapeutyczny, uwzględniający jego kluczowe i dodatkowe problemy w funkcjonowaniu. Poza terapią podstawową, proponujemy dodatkowo treningi integracji sensorycznej, uwagi słuchowej, EEG biofeedback, zajęcia fizjoterapii, terapii czaszkowo krzyżowej, terapii logopedycznej, muzykoterapii czy trening umiejętności społecznych. Zajęcia terapeutyczne odbywają między innymi w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i specjalistycznych usług opiekuńczych, zlecanych przez ośrodki pomocy społecznej. Realizujemy też zadanie opieki wytchnieniowej, w ramach programu rządowego. 

PRZECZYTAJ TEŻ:

Jakie wsparcie mogą otrzymać rodzice od stowarzyszenia Wspólny Świat? 

Ośrodek odpowiada na zróżnicowane potrzeby rodziców naszych podopiecznych. Większość z nich uczestniczy w zajęciach terapeutycznych dziecka. Dzięki temu rodzice uczą się skutecznych strategii i  sposobów postępowania, które pozwalają dziecku nabywać umiejętności i przenosić je na warunki domowe.  Ponadto organizujemy grupy wsparcia dla rodziców. Celem spotkań tej grupy jest umożliwienie rodzicom i opiekunom naszych dzieci i młodzieży dzielenia się doświadczeniami w pokonywaniu trudności, wspólnego poszukiwania rozwiązań ich problemów oraz otrzymania wsparcia emocjonalnego. Grupy są moderowane przez psychoterapeutę. Kolejnym elementem są prowadzone przez nas szkolenia i warsztaty, na których rodzice mogą się dowiedzieć w szczegółach i w oparciu o najnowszą wiedzę, tego czym jest autyzm, jakie są skuteczne metody terapii i wspierania osób ze spektrum autyzmu. Szkolenia pomagają rodzicom optymalnie rozwijać potencjał swojego dziecka tak, by w przyszłości było jak najbardziej samodzielne i szczęśliwe. 

Jak sobie radzić z trudnymi zachowaniami w miejscach publicznych? 

Podstawowym sposobem zapobiegania występowaniu trudnych zachowań w miejscach publicznych jest uczenie dziecka zachowań alternatywnych. Mając na uwadze fakt, iż większość zachowań trudnych ma funkcję komunikacyjną, zapobiegamy im, ucząc nasze dzieci funkcjonalnej komunikacji w sposób akceptowany społecznie. W przypadku dzieci niemówiących wykorzystujemy metodę komunikacji alternatywnej. Kształtowanie tej umiejętności powinno odbywać się jak najwcześniej, od pierwszych dni terapii. 

Co jest najtrudniejsze w wychowywaniu dziecka z autyzmem? 

Dziecko z autyzmem często w niewielkim zakresie potrafi okazać swoje przywiązanie i radość ze wspólnie spędzanych chwil. To może wpływać negatywnie na poziom radości, poczucie sprawczości i satysfakcji z bycia rodzicem. Ponadto rodzice dziecka z autyzmem często mają trudność w zrozumieniu pragnień i potrzeb swoich dzieci z tego powodu, że dzieci mają kłopot z mówieniem. To może wywoływać ich frustracje i niską ocenę własnych kompetencji jako rodzica. 

Myślę, że trudne dla rodziców jest także to, że w bardzo wielu przypadkach muszą być przy swoim dziecku przysłowiowe 24 godziny na dobę i w tym czasie mieć „oczy dookoła głowy". Tak się dzieje szczególnie w przypadku tych dzieci, których zostawienie bez opieki, choćby na pół minuty, bywa zagrażające dla ich zdrowia i życia. Rodzice tych dzieci mogą być zmęczeni i wypaleni rodzicielstwem. Jeśli dodatkowo taki rodzic, w większości przypadków matka, zrezygnowała ze swojego życia zawodowego, kariery, samorozwoju, spotkań towarzyskich i rodzinnych, z aktywności dających jej przyjemność i radość, może mieć poczucie krzywdy, niesprawiedliwości, poświęcenia i straty. Te emocje i uczucia mogą być przyczyną obniżenia nastroju, przygnębienia, apatii  i depresji. 

Myślę także, że niezwykle trudnym i stresującym jest codzienne mierzenie się rodziców z oceną społeczną, która nierzadko winą za autyzm dziecka obarcza rodziców, a przyczyn trudności w funkcjonowaniu dziecka upatruje w błędach wychowawczych. Do tego dochodzi lęk rodziców o to, co się stanie z ich dziećmi, gdy ich – rodziców – zabraknie. Wszystkie te elementy sprawiają, że bycie rodzicem dziecka z autyzmem to trudne i niekończące się wyzwanie.

PRZECZYTAJ TEŻ: