Naprędce przygotowana gwiazda i pojedyncze zwrotki najbardziej popularnych kolęd zaśpiewanych zawstydzonym głosem to obecnie najczęstsza forma kolędowania, którą prezentują współczesne małe grupy kolędnicze. Nieliczni, wspierani opowieściami starszych członków rodziny i chęcią pielęgnacji regionalnej tradycji, zbierają się w większe grupy, przygotowują dodatkowo kostiumy, krótkie inscenizacje i przyśpiewki. Tymczasem dzisiejsi kilkudziesięciolatkowie, którzy swoją przygodę z kolędą rozpoczynali będąc dziećmi lub nastolatkami w latach pomiędzy 1930 a 1980 rokiem, zaznaczają, że przygotowywali się do tego wydarzenia co najmniej kilka miesięcy, co pochłaniało mnóstwo czasu i uwagi, niejednokrotnie kosztem i tak niewielkiego luźnego czasu między nauką a pomocą rodzicom w gospodarstwie.
Gwiazda zawsze ze świeczką
– Przygotowania do kolędowania zaczynaliśmy już na początku października. Każdego dnia po lekcjach, choć nieraz krzyczeli na nas za to rodzice, zbieraliśmy się z kolegami i tworzyliśmy kolejne elementy gwiazdy. Bo taką mieliśmy chęć! Uczyliśmy się też śpiewać kolędy, oczywiście na miarę naszych możliwości – wspomina 55-letni Ryszard Szafrański, mieszkaniec Żerocina, kolędujący z sześcioma kolegami w latach 1973-1980. – Gwiazdę robiliśmy od podstaw sami. Do rzeszota, wzmocniony na krzyż drutem, przyklejony był pergamin, w czterech kawałkach sklejonych klejem kazeinowym używanym w stolarce, do którego miał dostęp mój kolega Stasiek Wieliczko. Jego ojciec był bowiem stolarzem. Ścieg łączący ozdobiony był kolorowymi papierkami i bibułkami. Pergamin należało koniecznie zaimpregnować wcześniej przegotowanym i przestudzonym olejem lnianym. Dzięki temu był nieprzemakalny, a dodatkowo było to zabezpieczenie przed szkodnikami podczas rocznego przechowywania. Do pergaminu przyklejaliśmy obrazki pozyskane z opakowania opłatka. Nasza gwiazda była dwunastoramienna, miała sześć dużych ramion, tzw. rogów, i sześć mniejszych. Zrobione były z wstawionych w otwory w rzeszocie kijków leszczynowych zespolonych na końcu drutem. Z czterech stron te ramiona oklejone były również pergaminem. Na ich końcach były frędzelki z bibuły. Gwiazda była umieszczona na specjalnym stelażu kijowym, który pozwalał na jej obracanie. Ważny był trzpień, który wykonywaliśmy z dwóch gałęzi czarnego bzu. Środek gałązek wypalaliśmy rozgrzanym drutem, dzięki czemu jedna gałązka wchodziła w drugą zastępując nam rurki. W środku gwiazdy, w związku z brakiem elektroniki, była umieszczona zwykła świeczka, którą zapalaliśmy za każdym razem wchodząc do kolejnych domów. Jeden z kolegów zawsze odpowiedzialny był za posiadanie zapałek. Często, gdy świeczka się złamała, trzeba ją było ponownie nadtopić i znów była użyteczna. Szanowaliśmy każdy kawałek.
Jak się okazuje, nie zawsze kolędnikom towarzyszyła gwiazda. – Gdy kolędnicy byli bardzo skromni i nie było ich stać na gwiazdę, to zdarzało się, że chodzili bez niej i tylko śpiewali pod naszymi oknami – opowiada Janina Waszczuk (59 l.) żerocinianka, która swoje dzieciństwo spędziła w Łózkach, wiosce leżącej w obrębie tej samej gminy.
Kolędy i krakowskie wesele
Kolędników kojarzymy obecnie głównie ze śpiewem dawnych lub współczesnych kolęd i pastorałek. Dawniej jednak bardzo często opracowywano dodatkowe inscenizacje, a śpiewakom towarzyszyli mali aktorzy odgrywający różnorodne scenki. - Przygotowywaliśmy się już nawet 2-3 miesiące przed świętami, chodziliśmy na próby, bo zależało nam na tym, żeby wszystko dobrze umieć. Nie można było przecież dukać! – opowiada 74-letnia mieszkanka Kobylan k. Terespola Maria Nowicka, która przygodę z kolędą zaczynała mając około 13 lat. - Oprócz kolęd prezentowaliśmy dodatkowo przedstawienie pod nazwą „Krakowskie wesele”. Dziewczynki były ubrane w stroje krakowskie, mieliśmy przygotowane piosenki i przyśpiewki, tańczyliśmy krakowiaka. Głównym wątkiem były zaloty i zaślubiny. Oczywiście mieliśmy szopkę, którą nosili starsi chłopcy i piękną gwiazdę zrobioną przez starszych braci lub rodziców. Byliśmy poprzebierani, malowaliśmy się szminkami, mazaliśmy na czarno, doprawialiśmy wąsy, niektórych naprawdę ciężko było rozpoznać. Śpiewaliśmy takie kolędy jak „Wśród nocnej ciszy”, „A wczora z wieczora”, „Przybieżeli do Betlejem” i „Dzisiaj w Betlejem”. Wśród nas zazwyczaj była postać Matki Bożej z dzieciątkiem, aniołowie, turoń i koza. (...)
Cały artykuł przeczytacie w papierowym i elektronicznym wydaniu Słowa Podlasia, z 22 grudnia
Napisz komentarz
Komentarze